Nawyki co to?
Arystoteles mówił, że jesteśmy tym co w swoim życiu powtarzamy. Czym więc jesteś? Jakie są Twoje bezrefleksyjne wybory i niewidzialne decyzje? Znasz swoje nawyki?
W tym artykule:
- Dowiesz się czym są nawyki i dlaczego rządzą Twoim życiem.
- Poznasz ich części składowe.
- Zrozumiesz czym są nawyki kluczowe.
Poranna kawa, zawsze z mlekiem i tylko do połowy kubka, papieros, czy może jogging? A droga do pracy zawsze ta sama? Codziennie mijasz sąsiadkę z pieskiem, później tego chłopaka na rowerze? Na lunch zawsze chodzisz o 12:00 siadasz przy tym samym stoliku w tej samej knajpce? Śmiejesz się z Adama Miuczyńskiego a tymczasem sama żyjesz rutyną. A gdybyś tak raz zmieniła coś w swoim życiu to co? Wiesz, dlaczego nie lubisz zmian?
Czy zastawiałaś się, dlaczego, zawsze robisz to samo? Dlaczego każdy dzień Twojego życia przypomina poprzedni?
Za wszystko odpowiedzialne są Twoje nawyki i przyzwyczajenia.
Co to jest nawyk?
W psychologii określa się tym pojęciem zautomatyzowaną czynność (sposób zachowania, reagowanie), którą nabywasz w wyniku ćwiczenia, głównie poprzez powtarzanie.
Na początku są to wybory, których dokonujesz celowo, świadomie ale z chwilą, gdy przestajesz o nich myśleć – mimo, że wciąż je robisz – stają się one Twoim nawykiem.
Nawyki tworzymy przez całe życie i towarzyszą nam one codziennie. Według naukowców z Duke University 40 % działań, które podejmujesz nie jest Twoją świadomą decyzją, tylko nawykiem.
Dlaczego nawyki rządzą Twoim życiem?
W ten sposób po prostu funkcjonuje Twój mózg. To działanie widać wyraźnie np. kiedy usłyszysz jakaś nową piosenkę i Ci się spodoba. Zaczynasz słuchać jej non stop, aż do momentu, kiedy Twój mózg przyzwyczai się do niej na tyle, że przestajesz zwracać na nią uwagę. Działanie na autopilocie pozwala zaoszczędzić Twojemu mózgowi bardzo dużo energii. Dzięki temu możesz wykonywać w tym samym czasie wiele czynności albo skupić się na czymś innym. W ten sposób również doskonalisz swoje rzemiosło, stajesz się profesjonalistą w jakieś dziedzinie wykonując swoją pracę bez wysiłkowo. Dlatego właśnie Twój mózg nie lubi zmian. Zmuszają go one do dodatkowej pracy.
Jednak nawyki mają również swoją negatywna stronę – powodują, że stajesz się mniej uważna. Możesz przegapić coś ważnego w swoim życiu albo zbyt późno zareagujesz na zagrożenie. Powodują, że nie żyjesz w tu i teraz.
Chociaż nawyk sam w sobie nie jest szkodliwy, wszystko zależy od tego jakie zachowanie za sobą niesie. Rodzaj spożywanego jedzenia, słowa kierowane do Twoich bliskich, aktywność fizyczna, praktyki duchowe mają potężny wpływ na Twoje zdrowie, wydajność czy poczucie szczęścia.
Kiedy rodzi się nawyk mózg przestaje w pełni uczestniczyć w podejmowaniu decyzji. Przestaje ciężko pracować albo zwraca się w kierunku innych zadań. Schemat ten działa tak długo, dopóki nie zastąpisz go jakimś innym. Nawyki nie znikają nigdy i są zapisane w naszym mózgu. Z jednej strony ułatwiają nam życie, bronią przed zagrożeniami, z drugiej natomiast hamują przed przyswajaniem nowości i zmian.
Części składowe nawyku.
Aby lepiej zrozumieć nawyk i móc zacząć świadomie na niego wpływać warto poznać jego części składowe.
Pętla nawyku składa się z 3 stopni:
- wskazówki czyli wyzwalacza, który mówi mózgowi żeby przeszedł w tryb automatyczny,
- zwyczaju (fizycznego, umysłowego bądź emocjonalnego),
- nagrody pozwalającej mózgowi zapamiętać daną pętlę.
Kiedy staje się ona bardziej zautomatyzowaną, wskazówka i nagroda sprzęgają się aż pojawi się silne poczucie przewidywania i pożądania. Jeśli nie zwalczysz więc nawyku świadomie albo nie zastąpisz go innym wzorzec ten będzie ujawniał się automatycznie.
Nowe nawyki kształtują się nieświadomie, cały czas. Siłą napędową nawyku jest pragnienie.
Problemem jest, że Twój mózg nie odróżnia złych nawyków od dobrych. Wszystkie traktuje tak samo. Niestety złego nawyku nie możesz się pozbyć, możesz za to zmienić go świadomie.
Połączenia między neuronami są plastyczne, co oznacza, że możesz je świadomie dowolnie modelować. Jak w tej grze z dzieciństwa, gdzie łączyłaś za pomocą dwóch metalowych patyczków obwody elektryczne, żeby znaleźć właściwą odpowiedź nagradzaną zapalaniem żarówki. Wystarczy odwrócić planszę do góry nogami, rozłączyć aktualne połączenie i połączyć sreberkiem inne pola. Mózg można przeprogramować, musisz sobie tylko zdać z tego sprawę i działać w sposób celowy. Nawet małe zmiany są w stanie przerwać nawyk.
Jeśli natomiast zidentyfikujesz wskazówki i nagrody możesz całkowicie zmienić swoje rutynowe postępowania. Aby nawyki zmieniły się w trwały sposób musisz również uwierzyć, że zmiana jest możliwa. Jeśli utrzymasz tą samą wskazówkę i tę samą nagrodę to możesz pomiędzy wstawić nową rutynę. Psychologowie i eksperci w dziedzinie behawioryzmu mówią, że wprowadzenie nowego nawyku w życiu trwa od 20 do 70 dni.
Niektóre Twoje nawyki są dużo istotniejsze od innych, są to tzw. kluczowe nawyki.
Jeśli je zidentyfikujesz i zmienisz, zaczną one same zmieniać, usuwać czy przekształcać inne wzorce.
Kiedy zaczniesz np. regularnie medytować, nawet tylko raz w tygodniu, zaczniesz również zmieniać inne, niepowiązane z tym wzorce w swoim życiu, często nie mając tego świadomości. Np. zaczniesz się zdrowiej odżywiać, uprawiać sport. Kluczowe nawyki pociągają za sobą inne nawyki.
Skupiając się na zmianie i kultywowaniu kluczowych nawyków możesz doprowadzić do daleko idących zmian w swoim życiu. Jednak zidentyfikowanie kluczowych nawyków nie jest takie proste jak mogłoby się wydawać.
Najważniejszym kluczowym nawykiem jest siła woli, bo kiedy przekształcisz ją w nawyk wzmocnisz ją i zapewnisz sobie sukces.
Siła woli jest umiejętnością, której można się nauczyć. Jeśli wybierzesz określone zachowania zawczasu, a potem podążasz obraną drogą, gdy na horyzoncie pojawią się trudności siła woli stanie się nawykiem.
Nie tylko indywidualni ludzie mają swoje własne nawyki, ale również grupy społeczne, firmy czy instytucje. Wynika to z tego, że nieświadomie upodabniamy się do siebie. Większość z nas ma przyjaciół, którzy są do nas podobni. Możemy mieć kilku znajomych, którzy są od nas bogatsi, kilku biedniejszych, ale summa summarum najgłębsze związki budujemy z ludźmi, którzy są do nas podobni wyglądem, zarabiają podobnie i wywodzą się z podobnego środowiska. Każdy z nas ma również w mózgu neurony lustrzane, które powodują, że kopiujemy zachowania innych. Dzięki nim jako dzieci uczymy się życia naśladując swoich rodziców. To one również powodują, że nasze nawyki rozprzestrzeniają się.
Setki nawyków kierują Twoim codziennym życiem.
Rządzą tym co na siebie zakładasz, jak mówisz do swoich bliskich, jak zasypiasz, co jesz, jak pracujesz i jaki prowadzisz styl życia. Każdy z nich jest wyzwalany przez inną wskazówkę, która dostarcza Ci wyjątkowej nagrody. Niektóre z tych nawyków są proste, inne bardzo skomplikowane. Jedne wymagają emocjonalnych wyzwalaczy i dostarczają subtelnych neurochemicznych nagród.
Jednak każdy nawyk mimo swej złożoności, jest modyfikowalny. Aby go przekształcić, musisz jednak sama zdecydować, że tak się ma stać. Musisz świadomie zidentyfikować jakie wskazówki i nagrody nakręcają nawyk zmieniając Twoje zachowania w rutynę i znaleźć dla nich nową alternatywę. Musisz wiedzieć, że to Ty masz kontrolę i być wystarczająco pewna siebie by ją wykorzystać. Kiedy wiesz, że nawyk istnieje, to Ty ponosisz odpowiedzialność, za to, by sobie z nim poradzić. Jeżeli wierzysz, że możesz się zmienić i uczynisz z tego nawyk, zmiana stanie się realna. Sposób w jaki myślisz o swoim otoczeniu stwarza świat w jakim żyjesz. Pamiętaj o tym.
Źródło:
Katarzyna Wybrańczyk „Nawyki – coś co nami rządzi i czego trudno nam się pozbyć”, strefabytu.pl, 2015, https://strefabytu.pl/artykuly/nawyki/
Charles Duhigg „Siła nawyku”, PWN, Warszawa, 2014
Loretta Breuning „Tame your anxiety”, Rowman & Littlefield, Lanham, Boulder, New York, London, 2019
Dzięki naszej współpracy z Mindvalley możesz teraz zmienić swoje przyzwyczajenia, ucząc się od najlepszych ekspertów na świecie.
Terapeutka numer 1 w Wielkiej Brytanii, Marisa Peer, dzieli się swoim przełomowym procesem hipnoterapii w swoim bestsellerowym programie „Uncompromised Life”. Pokaże Ci, jak uchwycić inspirujące przekonania, zwyczaje i wzorce myślowe najlepszych światowych liderów i natychmiast wprowadzić je do Twojej pamięci. Szybko pokonuj swoje wątpliwości i ograniczenia.
17 komentarzy
Myślę, że najważniejsze są te mechanizmy, z których w ogóle nie zdajemy sobie sprawy. Czasem bez psychoterapii nie dojdziemy, dlaczego pewne nasze wybory (czasem bardzo złe dla nas) wydawały nam się konieczne. Nawyki w postaci kawki to tylko niewinny czubek góry lodowej 😉
Oczywiście nawyki są tak różne jak rożni jesteśmy my. Samoświadomość najważniejsza i chęć zmiany tego co nam nie służy. Pozdrawiam!
Osobiście lubię zmiany. Monotonia i rutyna przeraża mnie jak poranna kawa.
Kawy nie pijam, ale wszyscy, których znam, piją.
Znam tak wiele osób, których każdy dzień jest podobny do drugiego. Te same czynności z precyzją zegarka.
Wpadają w panikę, jeżeli coś nie zrobią w ramach dziennego grafiku.
Też mam nawyki,jak każdy. Podlewanie kwiatów to chyba dobry nawyk, czy spacer. Zmieniam kwiaty, zmieniam ścieżki.
Taka codzienna rutyna, pranie, sprzątanie, gotowanie, powoduje, że gnuśniejmy. Z drugiej strony trudno cały dzień przeleżeć patrząc w sufit.Najgorsza jest chyba monotonna praca, do której chodzimy jak automaty.
Nawyki nami rządzą i od nas zależy, czy je zmienimy. Zamiast papierosa spacer, zamiast obżerania się czekoladkami, sałatka.
Osobiście lubię te dobre nawyki, pracuję nad nimi.
Pozdrawiam 🙂
Ja też kocham zmiany i nie lubię monotonii!:)
Dokładnie, najważniejsze to być świadomym, że sami jesteśmy odpowiedzialni za własne nawyki i sami możemy kształtować siebie. Nikt tego za nas nie zrobi.
Chętnie bym Panią uscikał! Nawet nie wiesz jak mi wszystko się wyklarowalo
Tego powinni się nauczać dzieci od 1 klasy! A kółka wzajemnej adoracji na Youtube prowadzą działalność zaciemniania percepcji w celu uzyskania przychodów etc.
Tak skrajne emocje są we mnie, jakbym miał wiedzę na ten temat…..ahhh niepotrzebne nałogi etc.
No to się cieszę, że pomogłam.
Przyzwyczajamy się do tego, co dobre, ale też do tego, co złe w naszym życiu i – co najgorsze – często trwamy w takim marazmie, bo tak wygodnie, bo nam się nie chce zmieniać, bo – takim mnie stworzyłeś, takim mnie masz! Trzeba dużo siły i chęci, żeby coś zmienić, żeby zawalczyć o radość z życia.
no tak leniwi jestesmy i nie lubimy zmian…
Sam zauwazylem po sobie, ze jak juz cos mi wejdzie w nawyk to lepiej mu sie stosuje do tego np. regularne cwiczenia 🙂
A to akurat pozytywny nawyk wiec sie go nie pozbywaj 🙂 Brawo!
Kolejny swiatny temat i przydatny artykuł 🙂 . Z powodu nawyków nasze życie nie zmienia się, albo zmienia się mało. Bo jak ma się zmienić, skoro nieustannie powtarzamy te same zachowania? Do refleksji… Pozdrawiam serdecznie!
Dziękuję! Słuszne spostrzeżenie. 🙂
Często nawyki kojarzą się z czymś złym, tymczasem ja swoje bardzo lubię
Dzięki za ciekawostkę o neutronach lustrzanych. Znałem zjawisko, ale bez nazwy i będę sobie mógł doczytać.
Bardzo się cieszę, że Cię zainspirowałam.
Bardzo ciekawy tekst i fakt – moje życie to moje nawyki 🙂
Moje też! 🙂