Motywacje mózgu ssaków.

Jakie są motywacje mózgu ssaków?

Kiedy na Ziemi zaczęły się pojawiać organizmy żywe każdy z nich miał nadrzędną dyrektywę: przetrwać. Przetrwać fizycznie w zorganizowanym i zrównoważonym systemie wzajemności i symbiozy. Przetrwanie pojedynczej jednostki gwarantowało przetrwanie gatunku. To spowodowało, że każda jednostka życiowa na naszej planecie konkuruje o podstawy fizycznego przetrwania: pożywienie, wodę, tlen, ciepło i światło słoneczne. Często przekłada się to na przestrzeń życiową, na ziemi i w ziemi, w wodzie, czy w powietrzu.

---

W tym artykule dowiesz się:

• Jakie są motywacje mózgu ssaków: przetrwanie i sukces reprodukcyjny.
• Jak zbudowany jest Twój mózg: mózg gadów, ssaków i naczelnych.
• Czym są chemikalia szczęścia.
• Jak działa dopamina, oksytocyna, serotonina, endorfiny i kortyzol w Twoim życiu.

---

Dotyczy to również Ciebie. Chociaż być może na co dzień się nad tym nie zastanawiasz, a może nawet nie zdajesz sobie z tego sprawy robisz to i Ty. Za każdym razem, gdy pomyślisz o tym, że spóźnisz się na spotkanie czy kiedy jesz coś – Twój mózg zajmuje się przetrwaniem. Oczywiście we współczesnym świecie mamy na to różne nazwy: imperatyw terytorialny, pokój, dom, legowisko, polowanie, ochrona, własność osobista, nieruchomości, miasta, narody itd. Formy życia walczą o nie i umierają za nie. Ty też. 

Budowa mózgu.

Twój mózg składa się z trzech struktur, pra-modeli organu myślenia, które człowiek odziedziczył po swoich przodkach. Oczywiście, tych, którzy przetrwali. Ukształtowała więc nas zatem naturalna selekcja. Są nimi:

• Mózgu gadów (pień mózgu, rdzeń i móżdżek) odpowiedzialny za wszystkie Twoje odruchy instynktowne;
• Mózgu ssaków (układ limbiczny) – odpowiedzialny za Twoje emocje i uczucia;
• oraz Mózgu naczelnych (kora mózgowa nowa) – siedziba Twojego logicznego i abstrakcyjnego myślenia. Myśli, poznanie, język, percepcja zmysłowa, rozumowanie przestrzenne.

Odziedziczyłaś struktury mózgowe takie same jak wszystkie ssaki, a to oznacza, że działasz jak każdy ssak, czy sobie z tego zdajesz sprawę czy nie. Niezależnie od tego w jakim środowisku żyjesz, jakimi nowoczesnymi technologami się posługujesz i za jak inteligentną czy oczytaną się uważasz. Wewnątrz każdy z nas jest ssakiem i zachowuje się tak jak każdy inny ssak. A więc przede wszystkim walczysz o przetrwanie i sukces reprodukcyjny, tak samo jak i one.  Napędzają Cię strach o własne życie oraz chęć przekazania genów. Reagujesz na wszystko co jest dobre dla Twojego DNA, niezależnie od tego co Twoja kora mózgowa myśli słowami. Posiadasz tzw. zwierzęce Ja.

Chemikalia szczęścia.

Za działanie Twojego mózgu ssaków odpowiadają neuroprzekaźniki. Mózg ssaków funkcjonuje poprzez włączanie i wyłączanie neurochemikaliów. Myśli niewerbalnie, uwalniając tzw. chemikalia szczęścia, czyli dopaminę, oksytocynę, endorfiny i serotoninę oraz hormon stresu kortyzol, aby zmusić Cię do zaprzestania działań, które mogą zagrozić Twojemu przetrwaniu albo przygotować Cię do zachowań pozwalających uniknąć zagrożenia. Serwując szczęśliwe substancje mówi do Ciebie: „to jest dobre dla Ciebie, zdobądź tego więcej”. Kiedy zaś chce Cię ostrzec przed zagrożeniem, wyzwala hormon stresu, który mówi: „uważaj, nie rób tego!”.

Za każdym razem, gdy wyzwolone są chemikalia szczęścia budują one nowe obwody neuronowe w Twoim mózgu, które mogą być ponownie przez nie uruchomione w przyszłości. W ten sposób neurochemikalia używając przyjemnych uczuć i emocji programują Twój mózg określonymi zachowaniami. Zwierzęta funkcjonują powtarzając zachowania, które dały im dobre uczucia, Ty również. Łatwo można to zachowanie zaobserwować bawiąc się z małymi dziećmi. Gdy tylko jakaś zabawa czy gra im się spodoba chcą ją powtarzać non stop.

Ścieżki neuronowe zbudowane na podstawie Twoich doświadczeń definiują więc Twoje poczucie zagrożenia i nagrody. Ten prosty system przygotowuje Cię do zrobienia wszystkiego, co niezbędne, aby przetrwać automatycznie.

Twoje hormony szczęścia są Twoimi motywatorami w kierunku działań mających zagwarantować Ci przetrwanie, a nie dawać Ci szczęście.

Nie krążą one w Twoim organizmie cały czas i nawet nie powinny, dlatego Twój mózg również posiada mechanizmy, które powodują ich wchłanianie. Np. endorfiny blokują odczuwanie bólu. Nie mogłabyś ich jednak doświadczać cały czas, bo nigdy nie zdjęłabyś swojej ręki z gorącego palnika. Ból jest konieczny, bo informuje Cię o zagrożeniu urazem.

Nieustanne gonienie za wysokim poziomem substancji szczęścia to tak naprawdę walka z wiatrakami. To co nazywasz szczęściem, radością czy ekscytacją jest po prostu biologiczną funkcją Twojego organizmu wspólną wszystkim ssakom. Zachowania powodujące powstanie tych substancji są instynktem przetrwania wytwarzanym w Twoim mózgu ssaków. Twój mózg nie ewoluował po to, żeby dać Ci szczęście, ale po to by pomóc Ci przetrwać. 

Twój mózg ma również system zwany homeostazą, czyli samoregulację procesów biologicznych. Utrzymuje on fizyczne i chemiczne warunki na zrównoważonym poziomie. Powoduje rownież, że Twoje ciało przystosowuje sie do utraty tej równowagi. W wypadku substancji chemicznych oznacza to wzrost tolerancji. Stajesz się po prostu coraz mniej wrażliwsza na ich działanie. 

Wysoki poziom np. dopaminy staje się Twoja normą i ciężko Ci się zmotywować do czegokolwiek. Zaczynasz się nudzić, nic nie sprawia Ci przyjemności. Warto wtedy np. zrobić sobie chwilowy detox od wyzwalaczy dopaminy jak np. dzień bez telefonu czy telewizora, a może dzień bez słodyczy. Jaki ma to cel? Po prostu zaczniesz bardziej doceniać te przyjemności robiąc sobie od nich czasem przerwę. Jeśli będziesz robiła sobie taką jednodniową przerwę od zajęć wyzwalających dopaminę raz w tygodniu, możesz wykorzystać ten czas na zajęcia, które nie sprawiają Ci normalnie przyjemności, bo wyzwalają mniejsze ilości dopaminy, ale np. bardziej służą Twojemu zdrowiu czy rozwojowi. Będąc na detoksie łatwiej będzie Ci się na nich skupić, bo odcięta od dopaminy będziesz się bardzo nudziła więc z chęcią zajmiesz się czymś innym.

W jaki sposób mózg ssaka zmusza Cię do działania?

Wytwarza dopaminę za każdym razem, gdy spodziewasz się nagrody za swoje zachowanie. Serwuje Ci przyjemność za każdy razem, gdy robisz coś dobrego dla swojego przetrwania, czyli zaspakajasz swoje potrzeby. W naturze w ten sposób zmusza zwierzęta do szukania pożywienia. Czy szukasz pożywienia, czy pitnej wody czy też miejsca parkingowego, partnera życiowego, dyplomu wyższej uczelni albo cukierni działa ten sam mechanizm. Motywuje Cię to wytrwałości w poszukiwaniu rzeczy. To jak zdefiniujesz swoje potrzeby zależy od Twojego doświadczenia życiowego, bo za każdym razem, gdy dopamina płynęła w młodości łączyła neutrony w Twoim mózgu. Dlatego zaspakajasz swoje potrzeby w sposób, który wydawał Ci się dobry w przeszłości.

Aby ochronić Cię przed zagrożeniem, czyli drapieżnikiem wydziela oksytocynę za każdym razem, gdy znajdujesz się w pobliżu innych podobnych Ci osobników. To, dlatego zwierzęta tworzą stada. W ten sposób zapewniając sobie bezpieczeństwo i tym samym zwiększając swoje szanse na przeżycie. To, dlatego czujesz potrzebę założenia własnego stada, czyli rodziny. Oksytocyna wpływa więc na Twoje zachowania społeczne. Potrzebujesz grupy bliskich Ci osób. Potrzebujesz ufać komuś i być obdarzoną czyimś zaufaniem. Jest przyczyną, dla której przywiązujesz się do ludzi, rzeczy czy miejsc. To z tego powodu szukasz towarzystwa ludzi podobnie myślących jak ty, zostawiasz komentarze pod postami w necie, uczestniczysz w wydarzeniach kulturalnych czy sportowych. To dzięki niej budujesz zaufanie. 

Motywacje mózgu ssaków – sukces reprodukcyjny.

Jeśli natychmiastowe potrzeby ssaka związane z przetrwaniem są zaspokojone zaczyna on koncentrować się na przetrwaniu swoich genów, czyli sukcesie reprodukcyjnym. Zaczyna zatem szukać najlepszego partnera oczywiście unikając endogamii, czyli dobierania sobie partnera z podobnymi genami.  Ta motywacja wpływa na bardzo wiele dziedzin Twojego życia, z których być może nie zdajesz sobie sprawy.

Oczywiście przede wszystkim wpływa to na tę dziedzinę Twojego życia, którą nazywasz życiem miłosnym. Kiedy zdefiniujesz czego szukasz i osiągniesz to wyzwala się dopamina. Zatem znalezienie tego „jedynego” uwalnia dopaminę. Trzymanie się za ręce, pieszczoty, seks, orgazm, wsparcie psychiczne, urodzenie i karmienie dziecka piersią uwalniają oksytoksynę. W ten sposób budujesz zaufanie społeczne. Duma ze znalezienia partnera uwalnia serotoninę. Seks jest przyjemny, bo uwalnia dopaminę (oczekujesz orgazmu) żebyś płodziła dzieci i przekazywała dalej swoje geny. Endorfiny uwalniają się, gdy śmiejesz się czy płaczesz ze swoim partnerem. Kortyzol natomiast uwalnia się, gdy stracisz partnera, po to by zmusić Cię, żebyś znalazła jak najszybciej nowego. Dlatego tak bardzo cierpisz po rozstaniach. 

Mózg ssaków uwalnia endorfiny, żebyś ignorowała ból fizyczny, żebyś mogła uciec przed drapieżnikiem.

Kiedy nie doświadczasz bólu fizycznego, Twój mózg zaczyna się koncentrować na innym rodzaju bólu, bólu związanym z rozczarowaniem społecznym, czy bólu egzystencjonalnym i dlatego wydaje Ci się że życie jest większym cierpieniem niż jest w rzeczywistości.

Sukces reprodukcyjny stoi również za Twoją potrzebą podnoszenia swojego statusu czy to społecznego czy materialnego. Wtedy bowiem uwalnia się serotonina, substancja promująca dominację w stadzie w celu zwiększenia szans na przeżycie – im silniejszy osobnik tym ma większe szanse na zdobycie pożywienia kosztem innych, a także na przekazanie swoich genów. To, dlatego zależy Ci na jak najlepszych ocenach w szkole, najlepszym wykształceniu, pozycji w pracy, najlepszym samochodzie, perfekcyjnym wyglądzie, odpowiednich kręgach towarzyskich, wakacjach w modnych kurortach czy likach na facebooku. Wszystko to jest pod kontrolą Twojego mózgu ssaka i służy jedynie zwiększeniu Twojego sukcesu reprodukcyjnego. Przekazania genów najlepszemu kandydatowi. Status zapewnia Ci sukces reprodukcyjny. Nawet gdy nie chcesz mieć świadomie dzieci, wszystko co robisz, robisz po to by stworzyć coś, co Cię przeżyje. To, dlatego budujesz piramidy, tworzysz sztukę czy pomagasz potrzebującym. 

Twój mózg ssaków nigdy nie przestaje szukać zagrożeń dla przetrwania.

Jeśli nie masz teraz odczynienia z głodem, drapieżnikami lub rywalami seksualnymi, Twój umysł znajduje bardziej odległe i subtelne zagrożenia, na których może się skupić. Jeśli najgorszą rzeczą, która Ci się przydarza, jest brak zaproszenia na przyjęcie lub oczekiwanego awansu, to takie zagrożenie odczuwa Twój mózg. Nie celebruje faktu, że masz zapasy żywności, podstawową higienę, wolność seksualną i nikt Cię brutalnie nie atakuje. Wyrzuca za to hormon stresu, gdy tylko ktoś inny zostanie doceniony, zamiast Ciebie. Gdy to nie Ty awansujesz w pracy tylko kolega.

Gdy okazuje się, że ktoś jest lepszy od Ciebie, bo ma lepszy samochód, nowszy model telefonu czy metkę od znanego projektanta Twój mózg wydziela kortyzol, traktując to jako zagrożenie dla Twojego życia. Wszystko, co sprawia, że Twój status w stadzie, czyli grupie społecznej się obniża: nie tacy znajomi, nieodpowiednie stanowisko pracy, bywanie w nieodpowiednich miejscach, nieidealna rodzina, nie taki wygląd, nie taka edukacja, zbyt mała popularność powodują wyrzut kortyzolu, bo są definiowane przez Twój mózg ssaka jako zagrożnie. Dotyczy to każdego aspektu Twojego życia: kultura, polityka, sława, pieniądze, agresja i przemoc, sukces, miłość, siła fizyczna, honor czy relgia. A także wtedy, gdy doświadczasz rozczarowania. Wszystko to powoduje Twoją frustrację.

To Twoje chemikalia w mózgu czynią Cię nieszczęśliwym, a nie świat.

Lepszy świat, o którym myślisz i mówisz to zawsze jest świat, w którym Twój status jest wyższy od statusu innych. To, dlatego ciągle porównujesz się z innymi – sprawdzasz swoją siłę. To dlatego tak łatwo osądzasz i krytykujesz innych. W ten sposób pomniejszasz ich status i stawiasz siebie przed nimi.

Dzięki korze mózgowej zaś, z której zbudowany jest Twój mózg możesz tworzyć informacje zamiast polegać tylko na tym co przekazują Ci zmysły, a także możesz manipulować abstrakcjami. Taką abstrakcją jest np. język. Dzięki niej potrafisz także wyobrazić sobie nowe ścieżki do szczęścia i manipulujesz mentalnie przeszłymi doświadczeniami.  Niestety sprawia ona także, że jesteś w stanie wyobrazić sobie potencjalne zagrożenia dla Twojego przetrwania i przeszkody stojące na Twojej ścieżce do przetrwania. Przewidujesz, jak działa świat. Próbujesz znaleźć wzorce zagrożeń, aby zapobiec szkodom albo frustrujesz się myśląc o wyimaginowanych zagrożeniach.

Kora mózgowa często sprawia, że jesteś sfrustrowana, gdy obecne doświadczenie kontrastuje z doznaniami z Twojej przeszłości lub Twoją wyobraźnią. Dzięki niej zauważasz również spadek poziomu substancji szczęścia i zamiast czekać, aż on sam nadejdzie koniecznie chcesz coś z tym zrobić. Dzięki korze mózgowej szukasz wzorców, które mogą Cię znów do tego szczęścia doprowadzić. 

Oczywiście Twoja kora mózgowa ma również swoją niewątpliwą zaletę.

Dzięki niej możesz powstrzymać impulsy neurochemiczne spowodowane przez układ limbiczny i możesz znaleźć dla nich alternatywę. Kiedy informacje poprzez Twoje zmysły docierają do mózgu, uruchamiają Twoje neurochemikalia, żeby zwrócić Twoją uwagę. Po to one są. Ale to Ty zawsze decydujesz czy chcesz postąpić tak jak Ci sugerują neurochemikalia czy też chcesz tą energię elektryczną przekierować gdzieś indziej. Czy będziesz działała pod wpływem neurochemikaliow czy nie. To jest rdzeń Twojej wolnej woli. 

Masz wolną wolę tylko nie rządzi ona w taki sposób jak to sobie wyobrażasz. Twoja wyższa logika jest zawsze skąpana w substancjach neurochemicznych. Kiedy Twoje neurony połączą jakieś zachowanie z Twoimi szczęśliwymi substancjami chemicznymi, pragniesz je powtórzyć, nawet jeśli Twoja kora mózgowa wie, że to zachowanie nie jest dla Ciebie dobre. Twoja kora widzi reakcje, ale ich nie kontroluje. Np. bieganie wyzwala endorfiny, ale może również spowodować, że będziesz biegła tak długo aż zrobisz sobie jakaś krzywdę tylko po to by je poczuć.

Twój układ limbiczny i kora mózgowe są stworzone by z sobą współpracować.

Cała sztuka zaś w tym, aby ta współpraca była jak najlepsza. To jest właśnie pole dla Twoich świadomych działań. Weź odpowiedzialność za swoje szczęście zamiast czekać na lepszy świat. To Ty masz władzę nad swoim mózgiem a nie ktoś inny. Sama jesteś odpowiedzialna za własne szczęście.

Twoje uczucia są unikane, ale neurochemikalia, które je powodują są takie same u każdego z nas. Twoje doświadczenia są unikalne, ale dowodzą nimi te same potrzeby, co u nas wszystkich. Wiesz, jak każdy z nas, że pewnego dnia umrzesz i świat poradzi sobie bez Ciebie. Jesteś świadoma swojej śmiertelności, a to wpływa na sposób w jaki patrzysz na życie w sposób niewerbalny poprzez Twój mózg ssaka. Wszyscy mamy te same motywacje mózgu ssaków: przetrwanie i sukces reprodukcyjny. To one wpływają na Twoje codzienne wybory i zachowania.

Funkcjonowanie na autopilocie powoduje, że powierzasz swoje życie reakcjom chemicznym. Nie bez przyczyny masz najbardziej pofałdowaną korę mózgową spośród wszystkich zwierząt. Możesz świadomie kontrolować swoje reakcje i programować swoje zachowania tak jak chcesz. Tylko od Ciebie zależy, czy zrobisz z tego użytek. Każdy z nas widzi świat poprzez pryzmat swoich własnych doświadczeń z przeszłości. Nie oznacza to, jednak że nie można tego zmienić. Każdy z nas ma moc kreacji i może stworzyć swój własny świat. O tym jak to zrobić przeczytasz w kolejnych artykułach. 

---

Źródło: 

Loretta Graziano Breuning „Habits of a Happy Brain”, Adams Media, 2016, New York

Loretta Graziano Breuning „Tame Your Anxiety”, Rowman & Littlefield, 2019, London

https://innermammalinstitute.org/about/

Loretta Graziano Breuning „The Science of Positivity”, Adams Media, 2017, New York

Loretta Graziano Breuning „Ja, Ssak”, AJTY Agata Dzierżawa, 2021, Kraków